De actualiteit van het werk van Krishnamurti door Hans van der Kroft (16 oktober 2004)

Het is en was altijd 'hier en nu' bij Krishnamurti, actualiteit staat bij hem voorop. 'Leven' is voor hem in het heden leven, in het 'nu'. Dat betekent dat het verleden dood voor je is, je niet beheerst of bezighoudt. Krishnamurti begreep heel goed hoe zinloos het is te proberen het onbeschrijflijke te beschrijven. Het ging hem er in de eerste plaats om belemmeringen weg te nemen, de menselijke geest te deconditioneren, zodat die zou worden gezuiverd en omgevormd tot ontvankelijkheid voor het eeuwige. Deconditionering, psychische revolutie, mutatie, transformatie, radicale verandering van de menselijke geest, dat was waar Krishnamurti op aandrong. Zoals hij het zelf eenmaal zei: "De herinneringen liggen in de hersencellen opgeslagen. Als de menselijke geest een volledige verandering ondergaat, treedt er een mutatie in de hersencellen op, een fundamentele verandering, niet in wetenschappelijke termen te verklaren. Wie deze mutatie niet persoonlijk heeft ervaren zal niet weten waar ik het over heb."
Krishnamurti zal ontoegankelijk blijven zolang men zijn filosofie wil meten met de maatstaf van de menselijke geconditioneerdheid. Maar het moment waarop de menselijke geest het feit van zijn eigen geconditioneerdheid inziet, is het moment van de vrijheid. En wanneer wij volledig inzien dat wij de neiging hebben Krishnamurti's wijsheid naar onze eigen voorkeur te interpreteren, is het mogelijk zijn boodschap te begrijpen.
Wat veel van de mensen die in de loop van meer dan zestig jaren geboeid naar Krishnamurti hebben geluisterd het meest getroffen en tegelijkertijd het meest verontrust moet hebben is het besef dat wat hij zei de onverbloemde waarheid was. Onverbloemd en onontkoombaar, tenzij het je lukt je er aan te onttrekken door je toevlucht te nemen tot de gedachte dat een 'gewoon' mens tot zoiets niet in staat is. Maar zou dan Krishnamurti's glasharde verzekering dat ieder mens dit kan realiseren zijn enige onwaarheid zijn?
Sinds een rechtstreekse confrontatie met de persoon van Krishnamurti al ruim achttien jaar niet meer mogelijk is - hij overleed in februari 1986 - is er een nieuw publiek ontstaan van in zijn uitspraken geïnteresseerden, een publiek dat vermoedelijk iets minder geneigd zal zijn de consequenties van wat hij zegt te ontlopen door hem tot een halfgod uit te roepen, iets wat eigenlijk alleen maar kan als je niet goed naar hem luistert.
Met het verstrijken van de twintigste en het begin van de eenentwintigste eeuw zijn de woorden van Krishnamurti vrijer komen te staan van de sensatie van de ongewone en uitzonderlijke kanten van zijn persoonlijke geschiedenis. Dat maakt de omstandigheden gunstig voor een ongehinderd begrip van de essentie van zijn oproep tot inzicht in de verlammende afhankelijkheid waartoe de mensheid zich door het aanvaarden van geestelijk gezag veroordeelt. Want dit is duidelijk een hoofdthema bij Krishnamurti: zijn oproep tot onafhankelijkheid, van wie of wat dan ook, zeker ook van hem. Onafhankelijkheid, die hij meestal vertaalde met vrijheid, de vrijheid en onafhankelijkheid waarover hij sprak in het slotwoord van zijn beroemd geworden toespraak over de opheffing van de Orde van de Ster, toen hij zei: "Het enige wat ik belangrijk vind is dat de mens absoluut en onvoorwaardelijk vrij wordt". Wat Krishnamurti ons ook nu nog te zeggen heeft, is wat hij ons altijd al te zeggen had, maar waar we nooit goed naar hebben durven of willen luisteren, omdat we aanvoelden dat het ingrijpende consequenties voor ons leven zou hebben.

Ik ben een half uur geleden begonnen met een korte tekst van Krishnamurti te citeren; ik zou nu ook willen eindigen met een paar woorden van hem, ditmaal over de waarheid:

"Overal, bij alle volkeren, zie je een streven naar iets dat verborgen is, een vorm van zelfverwerkelijking, die tot grotere kennis, tot een bredere visie en tot dieper inzicht zal leiden, iets wat dan de waarheid wordt genoemd. Ze denken dat de waarheid verborgen ligt op een plek ergens ver weg, ver van het leven, ver van de vreugde en ver van het verdriet. Maar de waarheid is het leven zelf en inzicht in het leven leidt meteen tot de waarheid."

Hans van der Kroft