Als een wit zeil op de blauwe zee ben ik eenzaam voor wie mij ziet vanaf de kust van het begrensde.
Krishnamurti, 1924 [Witzel Studios]
Eenzaamheid – Alleen-zijn
Iemand anders binden of zelf gebonden zijn wordt beschouwd als een vorm van liefde. Die drang om een ander of een stuk eigendom te bezitten wordt niet alleen ingegeven door de eisen van de maatschappij en door omstandigheden, maar ontspringt aan een veel dieper gelegen bron. Ze komt uit de diepten van de eenzaamheid. Ieder probeert die eenzaamheid op een andere manier op te vullen, georganiseerde godsdienst, geloof, een of andere vorm van activiteit, enzovoort. Het zijn allemaal vormen van ontvluchting, maar de eenzaamheid blijft.
Zich binden aan de een of andere organisatie, overtuiging of activiteit is, negatief gezien, dat men erdoor wordt bezeten en betekent, positief gezien, dat men het zich toe-eigent. De negatieve en positieve bezitsdrang doen goede daden, veranderen de wereld en wat men liefde noemt. Iemand beheersen, iemand kneden in naam van de liefde berust op de drang naar bezit, op de drang om zekerheid, veiligheid en troost te vinden in een ander. Zichzelf vergeten door middel van een ander, door de een of andere vorm van activiteit, leidt tot gehechtheid. Uit die gehechtheid groeien verdriet en wanhoop en daaruit ontstaat de reactie van onthecht willen zijn. En uit die tegenstelling tussen gehechtheid en onthecht zijn groeien conflicten en frustraties. Er valt niet te ontkomen aan eenzaamheid; ze is een feit en vluchten voor feiten brengt verwarring en verdriet.
Maar niets bezitten is een buitengewone toestand, zelfs geen idee, laat staan een persoon of een ding bezitten. Als een idee, een gedachte, wortel schiet, is ze al een bezit geworden en begint de strijd om vrij te komen. En die vrijheid is helemaal geen vrijheid, ze is maar een reactie. Reacties schieten wortel en ons leven is de grond waarin die wortels zijn gegroeid. Het is psychologisch absurd om alle wortels één voor één af te snijden. Het is ondoenlijk. Je hoeft alleen het feit, de eenzaamheid, te zien en al het andere vervaagt.
Uit: Krishnamurti over Krishnamurti
Zelfkennis.
Voor we verdergaan zou ik je willen vragen wat jouw fundamentele en blijvende belangstelling heeft in het leven. Wat zou je, als alle ontwijkende antwoorden van de hand wijst en eerlijk met deze vraag omgaat, hierop antwoorden? Weet je het?
Is het niet: jezelf? In ieder geval is dat het wat de meesten van ons zouden zeggen als we er naar waarheid op antwoordden. Ik ben geïnteresseerd in mijn vooruitgang, mijn werkkring, mijn familie, het kleine hoekje waarin ik leef. In het krijgen van een betere positie, meer prestige, meer macht, meer overwicht op anderen, enzovoort. Ik geloof dat het logisch is te erkennen dat dit het is waar de meesten van ons voornamelijk in zijn geïnteresseerd, het eigen 'ik' eerst.
Enkelen van ons zouden misschien zeggen dat het verkeerd is allereerst in onszelf geïnteresseerd te zijn. Maar wat zit er voor verkeerds in, behalve dan dat we het zelden eerlijk toegeven? Als we dat doen, schamen we ons er nogal voor. Zo is het dus - wij zijn in de grond van de zaak geïnteresseerd in onszelf, en om allerlei ideologische en traditionele redenen denken we dat het verkeerd is. Maar wat we denken doet er niets toe. Waarom stellen dat het verkeerd is? Dat is een idee, een denkbeeld. Een feit is dat je in de grond van de zaak voortdurend in jezelf geïnteresseerd bent.
Je zou kunnen zeggen dat het meer voldoening geeft een ander te helpen dan aan jezelf te denken. Maar wat is het verschil? Het blijft belangstelling voor jezelf. Als het je meer voldoening geeft anderen te helpen, houd je je bezig met wat je meer voldoening zal geven. Waarom een ideologisch begrip erbij halen? Waarom dit dubbeldenken? Waarom niet zeggen: 'Wat ik werkelijk verlang is bevrediging, hetzij in seks, hetzij in het helpen van anderen of in het worden van een groot heilige, wetenschapper of politicus? Het is hetzelfde proces, nietwaar? Bevrediging op allerlei manieren, subtiel of opvallend, dat is wat we verlangen. Als we zeggen dat we vrijheid willen, is het omdat we denken dat dit ons op een wonderbaarlijke manier voldoening zal geven. En de uiteindelijke voldoening is natuurlijk dat bijzondere idee van zelfverwerkeling. Wat we werkelijk zoeken is een voldoening waarin geen enkele onvoldaanheid is.
Uit: Laat het verleden los
Zelfkennis.
De eerste stap naar zelfkennis is tegelijk de laatste, het begin is meteen ook het einde. De eerste stap zetten is belangrijk, want zelfkennis is niet iets wat je van een ander kunt leren. Niemand kan je zelfkennis bijbrengen, die moet je zelf opdoen, het moet je eigen ontdekking zijn en die ontdekking is niet iets enorms, iets fantastisch, maar iets heel simpels. Uiteindelijk is jezelf kennen gewoon kijken hoe je gedrag is, wat je zegt, wat je doet in de dagelijkse omgang, dat is alles.
Uit: Een kennismaking
Regelmatig zetten we nieuwe paragrafen online uit deze mooie bloemlezing van Krishnamurti, samengesteld door Hans van der Kroft. De bloemlezing bestaat uit een verzameling teksten van Krishnamurti uit verschillende perioden van zijn leven, met de bedoeling een zo volledig mogelijk inzicht te geven in de ontwikkeling van zijn visie op het menselijk streven naar geluk en geestelijke harmonie.
ISBN 978 90 6271 028 7 - Uitgeverij Synthese
Verkrijgbaar bij de lokale boekhandel
of via de webwinkel (klik hier) van de uitgever.